HAKKÂRİ’DE YETİŞEN ÂLİM VE ŞAİRLER

Hakkâri’nin tarihi kökenlerini incelemeye çalıştığımızda çok kadim ve tarihi bir derinliğe sahip olduğunu görmekteyiz. Hakkâri’nin birçok yerinde halen varlığını devam ettiren ve halk arasında dev evleri diye tabir edilen Dirhe’ler, sarp kayalık ve dağlarda kurulmuş kaleler ve vadi boylarındaki eski kalıntılar bize Hakkâri’nin çok eski zamanlardan bu yana bir yaşam alanı olduğunu göstermektedir. Özellikle tarihleri ve yaşayanları konusunda hiçbir bilgi sahibi olmadığımız yüzlerce Dirhe ve onlarca kale, insanı bu konuda cezp ediyor. Özellikle İslam’ın ortaya çıkışından ve İslam tarihçilerinin bölge hakkında bilgi vermelerinden sonra nispeten buralar hakkında bilgi sahibi olmaktayız.

Miladi 639 tarihinde İyaz b. Ganem komutasındaki Müslümanların bölgeyi fethettiklerinde Cizre’de hüküm süren Hakkâri emiri Hür b. Salih el-Melik’ul- Hekariyye ile karşılaşmışlardır. Müslümanlar ile görüştükten sonra Müs- lüman olan emir sulh yolu ile Müslümanlara tabi olmuştur. İslam dinini yaymak için âlim insanlar talep etmiş ve İyaz b. Ganem bunu olumlu karşılayarak kendilerine bazı din bilgin- leri göndermiştir.

Hakkâri Beyleri özellikle Osmanlı Devleti’nin bölgeye hâkimiyetinden sonra, yönetimini sürdürmüş ve himayelerinde ilim, irfan sahibi birçok şahsiyetin yetişmesi- ne vesile olmuşlardır. Divanhanelerde birçok dengbej, vakanıvis, şair ve edebiyatçı da yetişmiştir. Özellikle sözlü kültürün yaygın olmasıyla ve denbêjliğin tarihsel mirasının kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla yüzlerce halk hikâyesi, destan, binlerce stran Hakkâri halkı arasında yaşayagelmektedir. Türk, Fars ve Arap divan edebiyatlarından etkilenmiş onlarca büyük şair bu bölgeden çıkmıştır. Bunlar arasında özellikle Abdussamed Babek, Eli Heriri, Fakiye Teyran, Ahmedi Hani, Melayê Bateyi ve Pertev Bey sayılabilir.